บทความ

ATEX มาตรฐานอุปกรณ์สำหรับใช้ในพื้นที่เสี่ยงอัคคีภัย

Posted on by kpeco

ATEX (อาเทกซ์)

ATEX เป็นการเล่นคำย่อจากชื่อเต็มว่า “ATmosphere EXplosive” ซึ่งเป็นหนึ่งในมาตรฐานแนวทางการปฏิบัติของสหภาพยุโรป ประกอบไปด้วย 2 หัวข้อหลักคือ สภาพแวดล้อมการทำงาน (Directive 99/92/EC, ATEX 137) และ อุปกรณ์ (Directive 94/9/EC, ATEX 100a) สำหรับทำงานภายใต้ สภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ (explosive atmosphere)

สภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ (explosive atmosphere)

ตามกฎข้อบังคับ DSEAR (Dangerous Substances and Explosive Atmospheres Regulations, กำหนดโดย สหราชอาณาจักร ภายใต้มาตรฐานการดำเนินงานของสหภาพยุโรป) ได้นิยามไว้ว่า สภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ คือ ส่วนผสมของสสารอันตรายต่างๆ ที่สามารถลุกไหม้ (สสารไวไฟ) ได้ในสภาวะก๊าซ สารระเหย หรือ ฝุ่นละอองภายใต้สภาพบรรยากาศทั่วไป ซึ่งสามารถลุกลามไปเป็นบริเวณกว้างหลังจากเกิดการเผาไหม้ครั้งแรกจนครอบคลุมสสารที่ยังไม่เกิดการเผาไหม้ได้ทั้งหมด

การแบ่งประเภทพื้นที่ต่างๆ (Zone classification)

ในโรงงานอุตสาหกรรมบางประเภทเช่นโรงถลุงแร่และโรงงานเคมี มีปริมาณของก๊าซและของเหลวไวไฟปรากฏในพื้นที่หนึ่ง ๆ เป็นปริมาณมาก ซึ่งอาจจะก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการลุกไหม้ได้ รวมไปถึงพื้นที่ที่มีฝุ่นเช่นโรงงานผลิตแป้งมันสำปะหลัง นั้นก็มีโอกาสที่จะเกิดการระเบิดด้วยเช่นกัน

และในบางกรณี ช่วงเวลาที่ก๊าซ ของเหลวและฝุ่นอันตรายเหล่านี้ปรากฏนั้นกินระยะเวลาที่ยาวนานหรือตลอดเวลา ในบริเวณอื่น ๆ อาจจะมีสสารไวไฟปรากฏขึ้นในบางช่วงระยะเวลา เช่นในช่วงที่การผลิตมีปัญหา ซ่อมบำรุง หรือในช่วงที่เกิดอุบัติเหตุ ด้วยเหตุนี้ โรงถลุงแร่และโรงงานเคมีจำต้องจำแนกพื้นที่ออกเป็นส่วน ๆ (zone) ตามความเสี่ยงที่ก๊าซ ของเหลว และฝุ่นจะรั่วไหลออกมา

  • ก๊าซ และ สารระเหย (G)
    • Zone 0: พื้นที่ที่มีสภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ในรูปแบบของก๊าซและ หรือ สาระเหยต่างๆ ปรากฏตลอดเวลา
    • Zone 1: พื้นที่ที่สามารถพบเจอสภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ในรูปแบบของก๊าซและ หรือ สาระเหยต่างๆ ได้เป็นครั้งคราวภายในการทำงานทั่วไป
    • Zone 2: พื้นที่ที่มีโอกาสน้อยหรือไม่เจอสภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ในรูปแบบของก๊าซและ หรือ สาระเหยต่างๆ เลยภายใต้การทำงานทั่วไป หรือหากพบเจอก็จะเป็นเพียงช่วงเวลาสั้นๆ เท่านั้น
  • ฝุ่น (D)
    • Zone 20: พื้นที่ที่มีสภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ในรูปแบบของหมอกแป้งฝุ่น ปรากฏตลอดเวลา
    • Zone 21: พื้นที่ที่สามารถพบเจอสภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ในรูปแบบของหมอกแป้งฝุ่น ได้เป็นครั้งคราวภายในการทำงานทั่วไป
    • Zone 22: พื้นที่ที่มีโอกาสน้อยหรือไม่เจอสภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้ในรูปแบบของหมอกแป้งฝุ่น เลยภายใต้การทำงานทั่วไป หรือหากพบเจอก็จะเป็นเพียงช่วงเวลาสั้นๆ เท่านั้น

หมายเหตุ: ลักษณะของพื้นที่อันตรายจำพวกนี้ควรจะถูกจำแนกโดยผู้มีความชำนาญเท่านั้น

ประเภทของอุปกรณ์

อุปกรณ์ที่ได้รับการรับรองมาตรฐาน ATEX สามารถจัดเป็นหมวดหมู่ได้ตามนี้ จะถูกระบุประเภท (Category) และพื้นที่ที่รองรับ ดังนี้

  • Group I: อุปกรณ์ที่ออกแบบมาให้ใช้ในเหมืองแร่ที่เต็มไปด้วยก๊าซ (mining applications)
    • Category M1: อุปกรณ์หรือเครื่องป้องกันที่การันตีความปลอดภัยสูง และยังสามารถทำงานได้ต่อเนื่องเมื่อเกิดสภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้
    • Category M2: อุปกรณ์หรือเครื่องป้องกันที่การันตีความปลอดภัยสูง และสามารถหยุดการทำงาน, ตัดกระแสไฟ เมื่อเกิดสภาพบรรยากาศที่จุดติดไฟได้
  • Group II: อุปกรณ์สำหรับใช้เหนือพื้นดิน (non-mining applications)
    • Category 1: สำหรับ Zone 0 และ/หรือ Zone 20 (อุปกรณ์ที่มีความปลอดภัยสูงมาก)
    • Category 2: สำหรับ Zone 1 และ/หรือ Zone 21 (อุปกรณ์ที่มีความปลอดภัยสูง)
    • Category 3: สำหรับ Zone 2 และ/หรือ Zone 22 (อุปกรณ์ที่มีความปลอดภัยปรกติ)

หมายเหตุ: อุปกรณ์ในกลุ่ม Category 1 สามารถนำไปใช้กับ Zone 1/21 ได้ และ อุปกรณ์ในกลุ่ม Category 2 สามารถนำไปใช้กับ Zone 2/22 ได้เช่นเดียวกัน

ขั้นตอนการปฏิบัติตาม, Conformity Procedures

อุปกรณ์ไฟฟ้าในกลุ่ม Category 1 และ 2 และบริษัทที่ผลิต ต้องได้รับการรับรองจาก ATEX Notified Bodies (NB) -กลุ่มองกรณ์ในระดับประเทศที่ได้รับการมอบหมายให้ตรวจสอบผลิตภัณฑ์ว่าเป็นไปตามกฎข้อบังคับหรือไม่ เช่น CESI, IMQ, ICEPI, ฯลฯ-  อุปกรณ์ที่ได้รับการตรวจสอบแล้วจะได้รับตรา CE พร้อมหมายเลขการตรวจสอบ

อุปกรณ์ไฟฟ้าในกลุ่ม Category 3 บริษัทผู้ผลิตจะเป็นผู้ตรวจสอบเอง -ในกรณีของ SCAME อุปกรณ์ได้ผ่านการตรวจสอบทาง ISO 9001 ที่รับรองโดย CSQ โดยอัตโนมัติอยู่แล้ว- บริษัทผู้ผลิตจะต้องจัดเตรียมเอกสารทางเทคนิค ที่อธิบายการปฏิบัติตามกฎข้อบังคับต่างๆ เอง เอกสารเหล่านี้จะต้องสามารถเข้าถึงได้เป็นเวลาอย่างน้อย 10 ปีหลังจากหยุดการผลิตสินค้าออกสู่ตลาด

อุปกรณ์ไฟฟ้าทั้งสามกลุ่ม (Category 1, 2 และ 3) จะต้องมาพร้อมกับ ประกาศของ EC และวิธีการใช้งานเสมอ

Certification required based on category of products.
Product category Product certification by NB Company certification by NB Self-certification Declaration of conformity and instructions for use
M1 YES YES NO YES
M2 YES YES NO YES
1 YES YES NO YES
2 YES YES NO YES
3 Optional NO YES YES

ใน ปี 2016 นี้ SCAME ได้เปิดตัวสายผลิตภัณฑ์ใหม่ ที่รองรับมาตรฐาน ATEX ท่านสามารถดูข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ เว็บไซต์ของ SCAME หรือ ATEX อุปกรณ์ไฟฟ้าสำหรับใช้ในพื้นที่เสียงอัคคีภัย

ปรับปรุงบทความวันที่ 20 ก.ค. 59